Το 1976 μια ομάδα βετεράνων Αμερικανών Λεγεωνάριων διοργάνωσε συνεστίαση σε ξενοδοχείο της Φιλαδέλφιας. Από τα άτομα που παρευρέθηκαν στην συνεστίαση, 221 αρρώστησαν εκ των οποίων 34 είχαν πεθάνει.

Το γεγονός προκάλεσε το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης και μετά από πολλές έρευνες και κλινικές μελέτες στις 18 Ιανουαρίου 1977 ταυτοποιήθηκε το μικρόβιο άγνωστο για την ύπαρξη του στο παρελθόν και πηρέ το όνομα του «Λεγιονέλλα» λόγω του προαναφερθέντος περιστατικού.
Το γένος των μικροβίων της λεγιονέλλας περιλαμβάνει περισσότερα από τριανταπέντε (35) ειδή εκ των οποίων οκτώ (8) είναι παθογόνα. Το πιο επικίνδυνο από αυτά είναι η «Legionella pneumophila» στην οποία οφείλεται και η γνωστή Νόσος των Λεγεωνάριων η οποία εκδηλώνει πνευμονία.
Πως αναπτύσσεται η λεγιονέλλα
Η λεγιονέλλα ζει ελεύθερα στο περιβάλλον και κυρίως στο νερό. Είναι ένα αερόβιο (χρειάζεται οξυγόνο) βακτηρίδιο με σύνθετες τροφικές ανάγκες. Ιδανική θερμοκρασία πολλαπλασιασμού του μικροβίου είναι 20 45°C. Το μικρόβιο αυτό χαρακτηρίζεται ως «σαπρόφυτο», αφού τρέφεται από οργανικές ουσίες που απελευθερώνονται από την σήψη νεκρών οργανισμών. Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι η παρουσία σιδήρου ευνοεί τον πολλαπλασιασμό του συγκεκριμένου μικροβίου.
Με βάση τα πιο πάνω χαρακτηριστικά το μικρόβιο της λεγιονέλλας είναι πιθανόν να ανιχνευτεί σε μεγάλη συγκέντρωση σε:
- στάσιμα νερά
- Έλη
- οξειδωμένα ντεπόζιτα
- υδρόψυκτα κλιματιστικά συστήματα
Πρέπει επίσης να τονιστεί πως η λεγιονέλλα είναι πιθανό να ανιχνευτεί σε οποιασδήποτε φύσης ή προέλευσης νερό.
Τρόποι μετάδοσης της λεγιονέλλας
Ένας άνθρωπος μπορεί να μολυνθεί με το μικρόβιο της λεγιονέλλας όταν το μικρόβιο αυτό έρθει σε επαφή με τους πνεύμονες. Αυτό είναι πιθανό να γίνει μετά από εισπνοή αέρα μολυσμένου σε αυξημένο ποσοστό υγρασίας από το μικρόβιο της λεγιονέλλας. Πιθανά σενάρια μετάδοσης του μικροβίου είναι:
- Υγραντήρες ατμοσφαίρας
- Σπα
- Υδρόλουτρα
- Κλιματιστικά συστήματα που χρησιμοποιούν νερό ως μέσο ψύξης (εξαιρούνται τα κλιματιστικά αυτοκινήτων και τα συνηθισμένα κλιματιστικά σπιτιών-Ανεξάρτητα συστήματα).
- Λούσιμο με ζεστό νερό προερχόμενο από μολυσμένη πηγή.
Επισημάνεται πως η μετάδοση του μικροβίου δεν γίνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Οι ασθένειες και τα συμπτώματα που προκαλούνται με την προσβολή του μικροβίου
Η μόλυνση με το μικρόβιο της λεγιονέλλας είναι υπεύθυνη για την εκδήλωση δυο ασθενειών: Του πυρετού «Pontiac» και της γνωστής Νόσου των Λεγεωνάριων.
Ο πυρετός «Pontiac» χαρακτηρίζεται από τα εξής συμπτώματα:
- Πυρετός
- Ρίγος
- Μυαλγίες
- Πονοκέφαλος
Δεν προκαλεί πνευμονία, και παρουσιάζεται μετά από 12 ώρες αφού ο οργανισμός έχει εκτεθεί στο μικρόβιο. Διαρκεί από 2 μέχρι 5 ημέρες και υποχωρεί αυτόματα. Δεν έχουν καταγραφεί θάνατοι από πυρετό «Pontiac» μέχρι στιγμής. Ο ασθενής συνήθως αυτοπεριορίζει την ασθένεια χωρίς την χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Η Νόσος των Λεγεωνάριων χαρακτηρίζεται από τα εξής συμπτώματα:
- Πυρετός
- Ρίγος
- Πονοκέφαλος
- Ξηρός βήχας
Η νόσος αυτή εκδηλώνεται σε περίοδο 2 έως 10 ημερών και είναι πολύ πιο δριμύα, αφού μπορεί να εκδηλώσει σοβαρής μορφής πνευμονία.
Θεραπείες κατά της νόσου
Οι θεραπείες που εφαρμόζονται για καταπολέμηση της νόσου περιλαμβάνουν συνήθως τη χορήγηση αντιβιοτικών φαρμάκων.
Οι ευπρόσβλητες ομάδες πληθυσμού
Τα άτομα με αδύνατο ανοσοποιητικό σύστημα είναι πιο ευπαθή στην ασθένεια (βρέφη, ηλικιωμένοι, άτομα στα οποία χορηγούνται ανοσοκατασταλτικά φάρμακα λόγο κάποιας μεταμόσχευσης ή άτομα με εξασθενημένο οργανισμό λόγο κάποιας άλλης ασθένειας ή ακόμη και φυσικής κόπωσης) και οι καπνιστές.
Οι καπνιστές και το μικρόβιο της λεγιονέλλας
Όπως προαναφέρθηκε για να προσβληθεί κάποιο άτομο από την νόσο των λεγεωνάριων θα πρέπει να έρθει σε επαφή το μικρόβιο με τους πνεύμονές του. Για να γίνει αυτό κατορθωτό πρέπει το μικρόβιο να υπερνικήσει ένα από τους μηχανισμούς άμυνας του οργανισμού που είναι τα τριχίδια της αναπνευστικής οδού. Κάθε ξένο σώμα που εισέρχεται στην αναπνευστική οδό προσκολλάται στην βλέννα των πνευμόνων και, με την βοήθεια των τριχιδίων, μεταφέρεται προς τα πάνω για να αφαιρεθεί από το στόμα. Οι καπνιστές έχουν περισσότερες πιθανότητες μόλυνσης από το μικρόβιο αφού τα τριχίδιά τους είναι κατεστραμμένα.
Επιδημιολογία της νόσου
Σύμφωνα με το αμερικανικό διαγνωστικό κέντρο CDC περίπου 10,000-20,000 αμερικανοί πολίτες προσλαμβάνονται από το μικρόβιο της λεγιονέλλας κάθε χρόνο. Ο ευρωπαϊκός οργανισμός (the European working group for legionella infections) έχει καταγράψει 98 ασθενείς από την νόσο των λεγεωνάριων για τον μήνα Αύγουστο του 2008 από κράτη μέλη της Ευρώπης και μόλις 38 για τον Δεκέμβριο του 2008. Η θνησιμότητα των ασθενών που εκδηλώνουν την νόσο των λεγεωνάριων είναι στα 15-20 ενώ μεταξύ αυτών που παρουσιάζουν Πυρετό «Pontiac» είναι λιγότερο του 1.
Πρόληψη κατά της λεγιονελλας
Έχοντας υπόψη πως το μικρόβιο της λεγιονέλλας βρίσκεται στο νερό τότε πρέπει να λαμβάνονται αυστηρά και τακτικά μετρά για την απολύμανση των νερών. Τα ντεπόζιτα των σπιτιών πρέπει να καθαρίζονται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο και να χλωριώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Υπερχλωρίωση του νερού συστήνεται να γίνεται στις περιπτώσεις όπου το νερό έχει μείνει στάσιμο για ένα χρονικό διάστημα περάν των τριάντα ημερών. Τονίζεται πως τα ντεπόζιτα νερού για οικιακή χρήση πρέπει να γεμίζουν με νερό της υδοτοπρομήθειας ή από άλλη ελεγμένη πηγή. Θα πρέπει να αποφεύγεται το γέμισμα τους από νερό αγνώστου ποιότητας ή προελεύσεως. Όλα τα ντεπόζιτα πρέπει να είναι κλειστά για παρεμπόδιση της εισόδου τυχόν ξένων οργανισμών. Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση γαλβανισμένων σωλήνων εφόσον έχουν την τάση να οξειδώνονται πιο εύκολα από άλλου τύπου σωλήνες όπως χαλκού ή πλαστικές.
Στα υδρόψυκτα συστήματα κλιματισμού πρέπει να ανανεώνεται το νερό με φρέσκο καθαρό νερό. Το όλο κύκλωμά τους πρέπει να απολυμαίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα συμφώνα πάντα με τις οδηγίες του κατασκευαστή τους.
Τα ξενοδοχεία και τα νοσοκομεία είναι σοφό να εφαρμόζουν συστήματα εκτίμησης κινδύνων, όπου μέσα από τα συστήματα αυτά να γίνεται σωστή εκτίμηση του κινδύνου επιμόλυνσης με το μικρόβιο της λεγιονέλλας και να τίθενται σε εφαρμογή αποτελεσματικά προληπτικά μετρά.
Συνοψίζοντας, το μικρόβιο της λεγιονέλλας είναι ένα αρκετά επικίνδυνο μικρόβιο με ψηλό δείκτη επιθετικότητας προς τον ανθρώπινο οργανισμό. Είναι απαραίτητο να λαμβάνονται μετρά πρόληψης κατά του μικροβίου αυτού αφού το ποσοστό θνησιμότητας των ατόμων που έχουν προσβληθεί από την νόσο των λεγεωνάριων ανέρχεται στο 15-20%. Τέλος τονίζεται πως μόλις το 5% του πληθυσμού που εκτίθεται στο μικρόβιο αυτό εκδηλώνει συμπτώματα της νόσου.
 
Ο Νεόφυτος Νεοφύτου είναι μικροβιολόγος και Διευθυντής του χημικού-μικροβιολογικού εργαστηριού τροφίμων, νερού και περιβάλλοντος Neolab Ltd